Bị bệnh gan nặng nhưng tâm hồn đầy thanh thản, b́nh yên, cha thánh I Nhă ĺa đời ngày 31 tháng 7 năm 1556 trong căn pḥng tĩnh lặng chỉ có chính cha với Thiên Chúa.

Lúc sinh thời, cha I Nhă Loyola tha thiết ước mong đem đến cho mọi người tin mừng về Thiên Chúa và để mọi người nhận biết rằng Thiên Chúa thương con người, đă sai Con Một yêu dấu của Ngài làm người. Tin Mừng về Chúa Kitô bị đóng đinh chết và sống lại để giải thoát, kêu gọi loài người trở về sự thánh thiện nguyên thủy và mời gọi con người sống măi với Thiên Chúa. Giáo Hội cũng chỉ loan báo tin mừng này, nhưng cha I Nhă, dựa vào kinh nghiệm bản thân, có một phương thế đặc biệt để giúp nhiều người nhận thấy Tin Mừng như một kinh nghiệm bản thân.

Chính cha I Nhă có kinh nghiệm nhận thấy Thiên Chúa một cách sống động, thân t́nh, không thể nghi ngờ được. Kinh nghiệm của cha I Nhă không phải là h́nh ảnh Chúa hiện ra, hoặc nước mắt sốt sắng hay là một cảm giác lạ lùng khác mà là kinh nghiệm nhận thấy Thiên Chúa hiện diện một cách yên lặng và thật gần gũi. Một kinh nghiệm khác hẳn với lối suy tư và lư thuyết sâu xa về Thiên Chúa. Cũng khác với ḷng hăng hái dấn thân làm việc tông đồ, kinh nghiệm của cha là một sự gặp gỡ giữa chính ḿnh và Thiên Chúa, trong sâu xa thanh tịnh của cơi ḷng, nơi chúng ta cảm thấy b́nh an, vui sướng, tràn đầy sức sống và t́nh yêu, là kinh nghiệm gặp Thiên Chúa và bắt đầu từ bỏ chính ḿnh để nhường chỗ cho Thánh Ư và T́nh Yêu của Ngài.

Kinh nghiệm này của thánh I Nhă bắt nguồn từ một vết thương ngài bị nơi đầu gối trong một cuộc chiến xảy ra ở thành Pamplona vào năm 1521 giữa quân Pháp và quân Tây Ban Nha. Lúc ấy, I Nhă là một sĩ quan rất trẻ và anh dũng của hoàng đế Tây Ban Nha. I Nhă đă đôn đốc, nâng đỡ tích cực tinh thần binh sĩ của ḿnh, một lực lượng bé nhỏ, để kháng cự và đương đầu với quân Pháp đang bủa kín, bao vây thành. Bị thương nặng, I Nhă trở về Loyola, nơi mà 30 năm trước, I Nhă, con út của một đại chủ vùng Loyola (miền bắc Tây Ban Nha) chào đời. Trong suốt 6 tháng trời dưỡng thương, I Nhă rất yếu, thập tử nhất sinh nhiều lần. Trôi theo tháng ngày dưỡng bệnh, các kế hoạch cũ của I Nhă bắt đầu lung lay. I Nhă là một chàng thanh niên hào hoa, khoáng đạt, tràn tinh thần hiệp sĩ, đầy tham vọng. Mặc dù song thân muốn I Nhă trở thành linh mục nhưng I Nhă lại có kế hoạch khác: tham vọng của I Nhă lớn lắm: I Nhă thích ăn chơi hơn là đọc kinh, lănh nhận các bí tích hoặc tuân giữ các giới răn của Chúa.

Ở Loyola và Manresa, năm 1521 và 1522, I Nhă bắt đầu kết thân với Thiên Chúa. T́nh thân mới đă mở mắt I Nhă và, nhờ kinh nghiệm nội tâm, I Nhă bắt đầu hiểu giá trị của các bí tích, ḷng sùng kính Đức Mẹ, mục đích các diều răn Thiên Chúa. Ngay từ bước đầu trên đường về nhà CHA, Chúa Giêsu là h́nh ảnh vẹn toàn của Chúa CHA đă giúp I Nhă hiểu t́nh yêu Thiên Chúa dành cho thế gian và chính ḿnh. Suốt cuộc sống, cha I Nhă luôn luôn biết t́m hiểu và cảm mến Thiên Chúa mênh mông, bao la qua cử chỉ nho nhỏ, đơn sơ trong cuộc sống Chúa Giêsu. I Nhă t́m thấy Thiên Chúa bằng cách t́m hiểu và thương mến bước theo chân Chúa Giêsu Nazareth, con của Mẹ Maria. Đức Mẹ dẫn I Nhă đến với Chúa Giêsu. Để kết thân với Chúa Giêsu cũng như mỗi lần muốn đạt tới một ơn tối quan trọng (ba lời tâm sự trong Tuần 1, lời tâm sự Hai Cờ Hiệu ...) cha I Nhă đă khẩn cầu với Đức Mẹ trước.

Năm 1524, I Nhă ngồi chung lớp với các trẻ em để học La ngữ và can đảm bắt đầu bước trên đường trở thành linh mục. Muốn có một căn bản vững chắc về thần học, I Nhă sang Ba-Lê là trung tâm văn hóa nổi danh nhất Âu Châu thời ấy và học đến năm 1535, I Nhă tốt nghiệp hai cấp bằng cử nhân triết học và cao học thần học. Sau một năm chuẩn bị sốt sắng, ngài thụ phong linh mục và làm lễ mở tay năm 1536. Cha I Nhă xác tín rằng mọi người đều có thể gặp Thiên Chúa một cách thân t́nh. Cha dùng các khóa cấm pḥng theo phương pháp Linh Thao để hướng dẫn các vị giám mục, linh mục, tu sĩ, giáo dân nam nữ. Trong các khóa Linh Thao, cha giúp họ mở ḷng lắng nghe tiếng nói của Thiên Chúa. Trong Linh Thao, họ trở về với Thiên Chúa và bắt đầu bước theo Chúa Giêsu như người bạn đường chí ái.

Trong số các thầy cùng học tại đại học Ba-Lê, có một nhóm nhỏ dấn thân theo cha I Nhă. Năm năm sau, nhóm này thành lập ḍng Tên (ḍng Chúa Giêsu). Người thanh niên hiệp sĩ, tự ái cao ngạo I Nhă xưa, nay bắt đầu theo chân Thầy, nghèo và khiêm nhường. Ḍng của cha I Nhă cũng theo nếp sống nghèo, khiêm nhường, xa quyền thế ngoài đời và quyền thế trong Giáo Hội. Sinh ra trong một gia đ́nh giàu có, qúy phái, quen biết với nhiều người có địa vị cao sang, cha I Nhă có thể được phong chức cao trong Giáo Hội, nhưng ngài không bị ảnh hưởng của quyền thế cao trọng, chức bậc giàu sang lôi cuốn. Cha luôn luôn theo Chúa Giêsu: nghèo và khiêm nhường. Đây là một nét của ḍng Tên, hiện tại xem ra hơi thiếu. Có rất nhiều h́nh thức quyền thế: tiền bạc, bằng cấp cao, thế lực chính trị, ảnh hưởng ... Chúng ta dễ bị tham quyền và lấy cớ cần một chút phương tiện và quyền thế mới để có thể rao giảng Tin Mừng. Trong khi Chúa Giêsu chỉ xử dụng quyền của sự thật và t́nh thương, và đă cứu chuộc chúng at nhờ sự yếu đuối của thập gía.

Cha I Nhă kính nể và thương mến Hội Thánh. Ngài luôn luôn phục vụ và bênh vực Hội Thánh, nhất là trong thời các giáo phái Tin Lành cảm thấy bất măn và tách khỏi Giáo Hội Công Giáo. Năm 1540, Đức Giáo Hoàng Phaolô III chuẩn nhận ḍng Tên để phục vụ Giáo Hội dưới quyền chỉ huy của Đức Thánh Cha. Cha I Nhă luôn luôn muốn phục vụ và sống trong ḷng Giáo Hội (xem các nguyên tắc sống trong ḷng Giáo Hội) nhưng cha không chịu nịnh bợ những người cầm quyền trong Giáo Hội. Cha phục vụ và thương mến Giáo Hội được Chúa Giêsu lựa chọn và sai đi để mang Tin Mừng cứu rỗi đến mọi người. Đối với cha I Nhă các giáo dân, cũng như chủ chiên là nhiệm thể của Chúa Giêsu và Chúa Giêsu là đầu. Như thánh Phaolô, cha I Nhă tin rằng Giáo Hội, nhờ Chúa Thánh Thần, là cô dâu duyên dáng, tinh tuyền, chung thủy của Chúa Giêsu.

V́ mến Giáo Hội và mong Giáo Hội chu toàn sứ mệnh đem Tin Mừng đến với nhân loại, cha I Nhă luôn luôn mang tinh thần canh tân đến các cộng đoàn. Cha bị nhiều linh mục và giáo sĩ nh́n với cặp mắt nghi ngờ, ghen ghét. Cha bị đại diện của Giáo Hội bắt giam tù ở Alcala và Salamanca. Tại La Mă cha cũng bị vài giáo phẩm cao cấp ghét thậm tệ. Trong tinh thần canh tân, cha I Nhă có nhiều sáng kiến mới. Cha luôn luôn muốn đáp ứng những nhu cầu cấp bách của đồng loại: năm 1538 cha mở pḥng ăn tại La Mă cho hàng trăm nguời nghèo ăn mỗi ngày để thoát nạn đói. Mở một cư xá đặc biệt để đón nhận các cô gái hoang đàng, muốn trở về xây dựng lại cuộc sống. Cha mở lớp huấn nghệ ngay trong thành phố và giúp họ chuẩn bị trở về với đời để trở nên người đàng hoàng hữu ích. Cha mở cư xá cho người Do Thái và Hồi Giáo muốn học đạo Công Giáo.

Cha I Nhă có tinh thần uyển chuyển, đầy óc sáng tạo để đáp ứng với nhu cầu mới, đồng thời ngài có một tinh thần sâu xa, vững chắc: nuôi dưỡng phát triển đời sống nội tâm; xét ḿnh, nguyện ngắm Kinh Thánh, sùng kính Đức Mẹ, vâng phục Đức Giáo Hoàng, có tinh thần khó nghèo, ḷng khiêm nhường. Trên hết, ngài muốn là bạn đồng hành của Chúa Giêsu, phục vụ Chúa và đáp lại các nhu cầu tinh thần của tha nhân.